قانون کپی رایت (Copyright – حق نشر) نوعی مالکیت معنوی و یا حق انحصاری است که به خالق یک اثر تعلق می‌گیرد. این قانون شامل حق نشر و تکثیر آن اثر است. در حقیقت حمایت از حقوق صاحب اثر معرفی می شود.
قانون کپی رایت انواع مختلفی از آثار را شامل میشود؛ مانند نقاشی، عکس، تصویرسازی، آهنگسازی، ضبط صدا، برنامه‌های کامپیوتری، کتاب، شعر، محتوای آنلاین، فیلم، آثار معماری، آثار مهندسی، نمایشنامه و بسیاری موارد دیگر!
آثار اصلی و یا اورجینال در کپی رایت
آثار اورجینال به آثاری گفته میشود که به طور مستقل توسط یک نویسنده خلق شده‌اند و حداقل خلاقیت مورد نیاز برای خلق یک اثر را دارند. به عبارت دیگر، این آثار فاقد کپی‌برداری هستند و توسط خود فرد ساخته و پرداخته شده‌اند. البته مواردی هم وجود دارند که خلاقیت در آنها نقش چندانی ندارد؛ مانند عناوین، اسامی، عبارات و اصطلاحات کوتاه، نمادها و طرح‌های عمومی، علامت‌گذاری با حروف، رنگ‌آمیزی و موارد دیگر.
همیشه به خاطر داشته باشید که قانون کپی رایت هرگز از ایده‌ها، رویه‌ها، سیستم‌‌ها یا متدها، فرایندها، تعاریف، روش‌ها و یافته‌ها حفاظت نمی‌کند، بلکه شیوه بیان آنها را پوشش می‌دهد.
آثار ثابت و ماندگار
آثار ثابت به آثاری می‌گویند که توسط خالق و یا تحت نظارت او از رسانه‌ای ثابت و به صورت بلند مدت منتشر یا بازتولید می‌شوند. برای مثال، زمانی یک اثر ثابت است که آن را نوشته و یا ضبط کرده باشید.
حق مالکیت کپی رایت از آن کیست؟
همه افراد می‌توانند مالکیت حق کپی رایت را داشته باشند. زمانی که شما اثری را خلق و ماندگار می‌کنید، مانند عکاسی، شعر، موسیقی یا یک طرح مهندسی یا معماری، شما مالک آن اثر خواهید بود. شرکت‌ها، سازمان‌ها نیز می‌توانند در کنار خالق اثر به عنوان مالکان کپی رایت شناخته شوند.
زمانی که آثار ایجاد شده توسط یک کارمند در محدوده شغلی متعلق به کارفرما باشد، قانون Copyright اجازه مالکیت را به کارفرما می‌دهد، چرا که این اثر در ازای کارمزد (حقوق کارمندان) ثبت شده است.
مالکیت کپی رایت همچنین می‌تواند از قراردادهای واگذاری یا انتقال مانند وصیت‌نامه به فرد دیگری منتقل شود.
کپی رایت چه حقوقی را فراهم می کند؟
قانون کپی رایت ایالات متحده حقوق انحصاری زیر را به صاحبان یک اثر می‌دهد:
- بازتولید اثر،
- تهیه اثر اقتباسی بر اساس اثر اصلی،
- توزیع رونوشت از اثر خلق شده به صورت عمومی از طریق فروش، اجاره و یا واگذاری موقت،
- اجرای عمومی برای آثار ادبیاتی، موسیقایی، نمایشی، پانتومیم، فیلم و سایر آثار سمعی و بصری،
- به نمایش گذاشتن آثار موسیقایی، ادبی، درام و دیگر آثار تصویری و صوتی،
این قانون همچنین به مالک کپی رایت این اجازه را می‌دهد که مشروط به محدودیت‌های خاص، اجازه استفاده از آثار را به دیگران نیز بدهد.
مدت زمان قانون Copyright
مدت زمان قانون کپی رایت به تاریخ ایجاد اثر وابسته است. تحت قانون فعلی، کپی رایت برای آثار ایجاد شده از اول ژانویه ۱۹۷۸ یا پس از آن به اندازه طول عمر خالق اثر به علاوه 70 سال است. اگر اثر به صورت مشترک خلق شده باشد، این قانون تا هفتاد سال پس از مرگ آخرین نفر از تیم خالق اثر اعمال خواهد شد.
برای آثاری که به سفارش مالک و توسط فردی استخدام شده ایجاد شده‌اند و یا آثاری که سازنده آنها گمنام است. همچنین آثاری که تحت نام مستعار خلق شده باشند. Copyright برای ۹۵ سال پس از نشر یا ۱۲۰ سال پس از خلق اثر به طول می‌انجامد. آثاری که قبل از ۱۹۷۸ خلق شده‌اند مشمول قوانین دیگری هستند.
چه زمانی می‌توانیم از آثاری که متعلق به ما نیستند استفاده کنیم؟
همه ما در حقیقت کاربران محصولات دارای کپی رایت هستیم. زمانی که کتاب می‌خوانیم، فیلم نگاه می‌کنیم، به موسیقی گوش می‌دهیم و یا از بازی‌های ویدیویی و نرم افزارهای مختلف استفاده می‌کنیم، در حال استفاده از محصولاتی هستیم که تحت قانون کپی رایت محفوظ شده‌اند. بنابراین، حتی اگر شما مالک یک اثر نیستید همچنان ممکن است بتوانید از آن استفاده کنید.
علاوه بر خریداری خود اثر و یا لایسنس آن و یا هر راه دیگری برای داشتن اجازه استفاده، ممکن است قادر به استفاده از تبصره‌های قانونی Copyright Act باشید و یا از آثار عمومی (آثاری که بدون کپی رایت هستند و یا کپی رایت آن شامل همه افراد جامعه میشود) استفاده کنید.
افراد می‌توانند از محصولاتی که در حوزه عمومی قرار می‌گیرنداستفاده کنند. آثاری که در حوزه عمومی قرار می‌گیرند، هیچگاه توسط قانون کپی رایت محفوظ نشده‌اند که پیشتر به آنها اشاره شده است.
این مورد شامل آثاری که زمان Copyright آنها به اتمام رسیده نیز میشود. در حال حاضر تمامی آثار ایجاد شده قبل از ۱۹۲۶ میلادی در حوزه عمومی هستند، چرا که کپی رایت آنها منقضی شده است.
ثبت اثر در کپی رایت چگونه است؟
به طور خودکار، کپی رایت بر آثار خلق شده ثابت اعمال میشود، اما خالق اثر می‌تواند گام‌هایی را برای بهبود آن بردارد. مهم‌ترین قدم ثبت اثر است. ثبت اثر یک فرایند اختیاریست اما برای آثاری که در آمریکا خلق شده‌اند یک گام ضروری دانسته میشود.
ثبت به موقع اثر برای این قانون خالق یا مالک اثر را قادر می‌سازد تا برای موارد حقوقی بتواند درخواست غرامت یا دستمزد وکیل دهد. این فرایند همچین تاییدی بر اطلاعات درج شده در سرتیفیکیت اثر خواهد بود.
در مورد سایر حقوق مالکیت معنوی چطور؟
حق انحصار و علامت تجاری انواع دیگر دارایی‌های معنوی هستند که ممکن است آثار را محفوظ کنند و جدا از مشمولیت کپی رایت بررسی می‌شوند؛ برای مثال، حق انحصاری که از سوی دولت به اختراعات، کشفیات، طراحی‌ها، تولیدات و موارد دیگر داده میشود.
از طرف دیگر، قانون علامت تجاری (Trademark) نیز برای محافظت از کلمات، اسم‌ها، سمبل‌ها یا دستگاه‌های تجاری در نظر گرفت شده تا با موارد مشابه به خود اشتباه گرفته نشوند.
در صورت تغییر مالکیت چه اتفاقی می‌افتد؟
اسناد مربوط به کپی رایت در Copyright Office ثبت و ضبط می‌شوند. به این فرایند Recordation گفته میشود و یعنی که این دفتر ضمن بازبینی و تایید، یک نسخه از اسنادی که اشخاص ارائه می‌دهند را نگهداری می‌کند.
فرایند Recordation به ثبت سه نوع سند مربوط میشود:
- انتقال مالکیت کپی رایت،
- دیگر اسناد مربوط به کپی رایت،
- و اخطاریه فسخ.
کپی رایت برای مهندسین و طراحی‌های معماری
همانطور که دریافتید، کپی رایت نوعی حمایت از خالق یک اثر است و این اثر می‌تواند یک اثر معماری و مهندسی شده باشد. تعریف «اثر هنری» که بیشتر افراد کپی رایت را با آن می‌شناسند شامل نمودارها، پلان‌ها، آثار معماری و مجموعه آثار هنری مهندسی شده نیز میشود.
«اثر معماری» به طور کلی به عنوان «هر ساختمان یا سازه، یا هر مدل از یک ساختمان یا سازه» تعریف میشود. از سال 1993 به این سو، آثار معماری برای داشتن صلاحیت کپی رایت نیازی به داشتن ویژگی‌های هنری ندارند. بسیاری از آثاری که مهندسان مشاور ایجاد می‌کنند، مانند پل‌ها یا سایر سازه‌ها نیز واجد شرایط Copyright هستند.
فردی که مالکیت کپی‌رایت را دارد حق چاپ، کنترل، نمایش، انتشار، تولید و تکثیر آثار خود را خواهد داشت. مانند دیگر آثار هنری، این قانون نیز در بدو تولید یک اثر با حداقل خلاقیت به صورت اتوماتیک شامل می‌گردد.
قانون کپی رایت، قانونی برای حفظ حقوق
همانطور که دریافتید، قانونی کپی رایت با هدف جلوگیری از ضایع شدن حقوق خالق یک اثر تعریف شده است. این قانون کمک می‌کند تا خالق یک اثر شناسایی شود و هرگونه کپی‌برداری از اثر تحت نظارت و با اطلاع او انجام شود. کپی رایت در حقیقت تضمینی است که اثر خلق شده تا سالیان سال به نام خالق خود خواهد بود.
این نکته را هم یادآور شویم که حقوق کپی رایت برای سایت فناوران نیز رعایت شده است.
